Phóng viên: Theo ghi nhận, trước đây khi doanh nghiệp (DN) nợ tiền đóng BHXH thì người lao động (NLĐ) thường gặp khó khi chốt sổ BHXH nếu muốn chuyển đơn vị công tác. Gần đây, BHXH Việt Nam đã ban hành Quyết định 595/QĐ-BHXH, theo đó (NLĐ có thể chốt sổ BHXH trong trường này. Quyết định trên sẽ có hiệu lực vào ngày nào? BHXH Việt Nam đã triển khai quyết định 595 tới đâu? Phạm vi triển khai?

Ông Vũ Mạnh Chữ: Nghị định 115/2015/NĐ-CP của Chính phủ cũng đã quy định việc giải quyết quyền lợi của NLĐ đối những đơn vị nợ. Cụ thể, đối với trường hợp giải quyết chính sách BHXH, chấm dứt HĐLĐ tại đơn vị nợ đó thì cho phép NLĐ và đơn vị sử dụng lao động đóng riêng cho những trường hợp dừng đóng tại đơn vị đó để giải quyết quyền lợi cũng như di chuyển địa bàn. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện thì còn gặp một số vướng mắc, do đó BHXH Việt Nam đã xin ý kiến các bộ ngành và ban hành Quyết định 595/QĐ-BHXH, quy định việc xác nhận sổ BHXH trên nguyên tắc "NLĐ đóng tới thời điểm nào, xác nhận sổ tới thời điểm đó" và NLĐ cầm sổ đó để tiếp tục tham gia hoặc bảo lưu thời gian đóng. Đồng thời, sau khi DN đóng khoản tiền nợ đó thì sẽ xác nhận bổ sung vào sổ BHXH.

Quyết định 595 này có hiệu lực từ ngày 1-7-2017 và cơ quan BHXHVN đang tích cực hoàn thiện các phần mềm quản lý và đang triển khai đồng thời tới tất cả các quận huyện trên toàn quốc để làm sao thuận tiện nhất cho người tham gia BHXH.

Sau khi Quyết định 595/QĐ-BHXH có hiệu lực thì trình tự, thủ tục chốt sổ BHXH sẽ như thế nào? Số tiền doanh nghiệp nợ đóng sẽ được xử lý như thế nào?

Khi NLĐ dừng đóng BHXH tại một đơn vị mà muốn chốt sổ tại đơn vị đó thì chỉ cần kê khai trên mẫu D02 của cơ quan BHXH, sau đó gửi cho đơn vị kê khai rồi chuyển cho cơ quan BHXH. Cơ quan BHXH trên cơ sở đó sẽ xác nhận sổ cho NLĐ.

Về số tiền DN nợ đóng, BHXHVN sẽ thực hiện rất nhiều giải pháp từ đôn đốc thu hồi, đến tuyên truyền vận động, xử lý vi phạm hành chính. Thậm chí theo quy định của Bộ Luật Hình sự mới, có thể xử lý hình sự với các DN cố tình không đóng, lên tới 7 năm tù, phối hợp với cơ quan chức năng xác nhận lại trên sổ BHXH cho NLĐ, đảm bảo quyền lợi cho họ.

Ông có thể làm rõ thê một số điểm mới của Quyết định 595 và ảnh hưởng của nó tới NLĐ cũng như đơn vị sử dụng lao động.

Điểm mới quan trọng nhất là cải tổ được người tham gia BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) thông qua mã số BHXH, mã số này được cấp cho mỗi người tham gia một mã số duy nhất để quản lý, theo dõi và liên thông từ đầu vào đến đầu ra, nghĩa là từ công tác thu tới trả chế độ chính sách. Phương pháp này rất thuận tiện khi NLĐ nắm rõ được mã số này khi kê khai, tra cứu quá trình đóng, quá trình hưởng và đặc biệt là việc giảm thủ tục hành chính cho người tham gia. Ví dụ người tham gia chỉ cần đọc mã số của mình lên, thì không cần phải kê khai bất kì một hồ sơ nào, cơ quan BHXH sẽ thực hiện các nhiệm vụ của mình, NLĐ đóng tiền là có thể hoàn tất thủ tục. Đặc biệt trong mã số này, chúng tôi dựa trên thành quả của việc thu thập dữ liệu hộ gia đình hơn một năm qua và sẽ ứng dụng, triển khai. Đây cũng là cơ sở để chúng tôi cấp sổ điện tử.

Một điểm mới thứ hai là giảm thiểu tối đa thủ tục hành chính để người dân tham gia BHXH một cách thuận tiện nhất, đơn giản nhất, cụ thể trước là 11 thủ tục, giờ cắt giảm còn 7 thủ tục về thu BHXH, BHYT. Thời gian cũng được rút ngắn, trước thì theo quy định chung về cấp thẻ BHYT là 07 ngày, cấp sổ BHXH là trên 10 ngày, giờ chúng tôi đã đồng nhất các nội dung liên quan tới việc cấp sổ BHXH và thẻ BHYT này là 5 ngày. Ngoài ra từ năm 2019 trở đi, các trường hợp đổi sổ, đổi thẻ mà không thay đổi thông tin thì sẽ nhận ngay trong ngày.

Một điểm mới nữa là việc chia sẻ thông tin giữa cơ quan thuế và cơ quan BHXH. Như chúng ta đã biết thì thời gian qua việc trích lục BHXH và kê khai để tính thuế thì sẽ có sự chênh lệch. Chênh lệch về số người tham gia BHXH ít hơn số người được quyết toán thuế, thu nhập tiền lương…Trong đợt này chúng tôi có ký quy chế phối hợp với cơ quan thuế, chia sẻ thông tin và lọc ra những đơn vị nào mà có sự chênh lệch đó thì chúng tôi sẽ đôn đốc, vận động, kiểm tra. Trường hợp cố tình chậm đóng sẽ kết hợp xử phạt hành chính, khởi tố ra tòa, xử lý hình sự. Tuy nhiên, trong quy định đợt này đối với DN nợ BHXH, BHYT, như trước kia chúng tôi vẫn ghi nợ BHXH, BHYT và vẫn cấp thẻ BHYT nhưng đợt này tất cả các đơn vị nào nợ sau 30 ngày thì thẻ BHYT sẽ hết giá trị sử dụng.

Chúng tôi sẽ giao trách nhiệm, thẩm quyền cho cơ quan BHXH ở các cấp, cán bộ BHXH quận, huyện để làm sao thường xuyên đôn đốc và quản lý đơn vị, hiểu được đơn vị; trên cơ sở đó quyết định tạm dừng thẻ khám chữa bệnh hay không. Tuy nhiên, sẽ có ý kiến cho rằng quyền lợi của NLĐ sẽ như thế nào nếu cắt sử dụng thẻ như vậy? Tôi cũng xin chia sẻ là quyền lợi NLĐ chỉ tạm thời bị cắt, khi đơn vị SDLĐ đóng đủ thì toàn bộ chi phí phát sinh sẽ được cơ quan BHXH đóng đủ và thanh toán trực tiếp.

Ông có muốn nhắn gửi gì tới doanh nghiệp, NLĐ khi những quy định mới của Quyết định 595 được thi hành?

Để đạt được những mục tiêu và cải cách thủ tục hành chính, rất mong các đơn vị, NLĐ, người tham gia BHXH thấu hiểu, chia sẻ những khó khăn ban đầu với cơ quan BHXH. Trong thời gian tới ngành BHXH sẽ thay đổi ứng dụng công nghệ thông tin, cụ thể là việc ứng dụng mã số, nên ngày trong năm 2017 này có thể dẫn tới hiện tượng là kết quả trả sổ, trả thẻ có thể bị chậm muộn. Và để đạt được mục tiêu  quản lý bằng mã số, DN và NLĐ hãy ủng hộ ngành BHXH, bổ sung một số thông tin còn thiếu để việc cấp mã số thuận lợi hơn. Ngoài ra cũng lưu ý thêm NLĐ nên nhớ mã số BHXH để khi giao dịch với cơ quan BHXH sẽ được thuận tiện, không bị kê khai và tránh phiền hà.